Mehmet Ali Abakay Yazdı: Meşhed Cami Kuş Evleri
MEŞHED CAMİ KUŞ EVLERİ
Geleneğimizde güvercine, kuşa saygı dünden bugüne gelmese dahi, birçok tarihî yapıda kuş evleri, merhametin simgesi olarak akıllarda yer alması için ihmâl edilmemiştir.
İbadethanelerde, medreselerde ve kimi konaklarda kuş evleri, dokunulmazdır, adeta.
Kuşlara mahsus evlerin itinalı biçimde mimarî şekli de belirgin özelliklere sahiptir.
Sanatkâr ruhla taşın ince dokunuşlarla sanat eserine dönüştürüldüğü kuş evlerinin İstanbul olmak üzere kimi şehirlerde halen varlığını koruduğunu bilmekteyiz.
Şehir Araştırmaları Merkezi tespitimizde Diyarbakır’da “Hz. Süleyman ” olarak bilinen Meşhed Cami konulu birçok araştırma ve inceleme eserini okuduk, notlar tuttuk.
Doğrusu kimi fotoğraflarda kuş evleri görülmüş olsa dahi, müstakil olarak ele alınmış değil. Kimi bağ köşklerinde “Pace-Pencere” olarak nitelendirilen güvercinlerin yaşam alanları söz konusu. Hatta karpuz yetiştiricilerin ” Boranhane” tabir ettikleri, iki katlı, müstakil güvercin evlerine üniversite çıkışında yer alan Tıl-Alo ( Tell-Ali) Köyünde yer yer rastlanmaktadır.
Koğası ( gübresi) için beslenen güvercinler, döneminde kesimlik et ihtiyacı içinde düşünülmüşse de güvercin kesimi, güvercine kutsallık affedildiği için yaygın değildir.
Ayrıca Kayseri’de bu tür kayalık alanlardaki kimi oyma alanlarda güvercin gübresi ihtiyacı için barınaklar yapıldığını biliyoruz.
Diğer şehirlerde benzer kuş evleri, eski mimarî yapılardan günümüze ulaşmıştır, kuşkusuz.
İslâm tarihinde mâğara motifinde güvercinin yuvada bulunma hali, Fil Sûresi’nde Ebrehenin ordularını yerle bir eden Ebabil Kuşları, inanç geleneğinde güvercinleri ve kimi kuşları dokunulmaz kılmıştır. Hz. İbrahim’in üç güvercinin kanatlanıp uçmasındaki sır, güvercini adeta dokunulmaz kılmıştır.
Kırlangıç kuşlarının toprak damlı evlerin açık eyvanlarında daima yuva yapması, leylek misali sıcak mevsimlerden göç esnasında Hicazdan geçtikleri var sayılarak, onları dokunulmaz kılmış, “Hacı Leylek” ifadesi dile yerleşmiş, folklorda yer edinmiştir. Kırlangıcın küçüklüğü sebebiyle hacı ifadesi, küçültme ekiyle birlikte kırlangıca isim olmuştur: Hachacok, Hechecik,..
Güvercinin kanat çırpması, gökyüzünde özgürlüğün simgesidir.
Kekliğin kafeslenip keklik avcılığında kullanılması bölgede hoş karşılanmaz, kimi durumlarda bu işe meraklı olanlar eleştirilir, cinsini tuzağa bilmeden çeken, ötüşüyle kafesteki özgürlük yoksunu keklikler, kavminin düşmanı bilinir.
Birçok köyde ve ilçede güvercin besleme, bir gelenek olarak devam etmekte, kimi türlerin neslinin devamlılığı sağlanmakta, bazen bir güvercinin mahareti, uçuşu, fizikî yapısı bir otomobil fiyatıyla eş değerdir.
Posta güvercinleri, zamanın olmasa olmazıdır, haberleşme için.
Diyarbakır merkezde çok bekledik ki Meşhed Cami Kuş Evleri kaleme alınsın.
Maalesef çoğu kişinin baktığı alanda dördü yan yana eşit aralıkta simetrik kuş evlerinin farkına varan kişi sayısı çok az.
Caminin kıble tarafına bakan dış yüzünün üst kısmında yer alan kısmın güvercinler için değil, belki kırlangıç esaslı mimarîye aîdiyeti ön plânda görüldü.
Çevrenin zararlı haşerattan korunması, akrep ve yılan sokması ağırlıklı vak’aların azaltılması, diğer küçük haşeratın artışına tedbir olarak güvercin, kırlangıç ve leylek başta olmak üzere kuş evlerine verilen önem şimdi ne durumda?
Dicle Nehri’ne komşu Meşhed Cami için düşünülen yeterli midir?
Kale burçlarında ve surlarında oldukça yaşam alanına sahip kuşlar için cami kıblegahında kuş evleri düşüncesi, doğrudan doğruya merhametin remzidir.
Biz, bu güvercinleri yuvalarında fotoğrafladık, evlerinin genel karede yerleri belli.
Çok mu önemli, bu tespitler?
Yüzyıllardır var olan bu kuş evleri mevcut, elli – yüz sene önceki yapıların varlığı meçhûl!..
Etrafınızda bir serçe görürseniz…
Suyun yanında bir kuş…
Deniz kıyısında martılar…
Cama vuran bir kumru…
Balkona gelmiş bir güvercin…
Geleneğimizde size kuşa verdiğimiz kıymeti hatırlasın.
Kaynak: Mehmet Ali Abakay
- Mehmet Ali Abakay Yazdı: Kitap Fuarı mı Çocuk Kitap Panayırı mı? - Kasım 25, 2024
- İstasyon Mahallesi’ne Ulaşım Artık Üst Geçitten - Kasım 21, 2024
- Mehmet Akkaşoğlu Yazdı: Allah’ın Güzel İsimlerinden El_Mütekebbir - Kasım 21, 2024
